İnsanın ortaya çıkışıyla beraber, 21.YY'a kadar kendini anlamaya ve tanımaya çalıştı insan. İz bırakmak istedi, bu hayatta ben de varım dedi, hayatta kalmak istedi, inandı ve üretti. Her ürün bizi, insanı tanımaya bir adım daha yaklaştırdı. Sanat da insanı tanıyabildiğimiz alanlardan bir tanesi. Her şeyin, çıkışından itibaren anlamı değiştiği gibi, sanatında anlamı değişti. Günümüzde estetik haz ile özdeştirilse de, kökeni pek de öyle değil. İnanç, toplumsal kimlik, duygular gibi bir çok şeyi ifade eden bir alan. Sanatın ortaya çıkışını, akımları ve dönem değerlendirmesi üzerinden bir yazın dizisi olarak anlatmaya çalışacağım.
Sanat, bildiğimiz kadarıyla Paleolitik Çağ'da (Eski Taş yahut Yontma Taş Devri) (M.Ö. 40.000- 10.000) insanların ortaya çıkışıyla başladı. Dönemin sonuna doğru ürünlerr rastlıyoruz. Mağaradaki resimler, motifler ve hayvan figürleri bulunmaktadır. Ekseriyetle insanlar avcı-toplayıcı bir yaşam sürmekteydiler, hayatta kalma amacıyla sürülen bir yaşam vardı. Toplumsal bilinç gelişmemiş, yaş-cinsiyet farkları gibi konular üzerinden bir tanım henüz oluşmamıştı bilinen kaynaklara göre. Sürüler hâlinde yaşam süren insanlar, soyut düşünme yeteneğine sahip değillerdi. Bu sebeple sanat üretmek üzerine düşünce oluşamamıştı. Sanat ürünlerinin gelişebilmesi için yaşamda konfor alanlarının oluşması ve soyut düşüncenin gelişmiş olması gerekir. Paleolitik insan, birey olarak, doğada hayatta kalma olasılığı düşeceği için, sürünün içinde kabul edilmek üzerine varlığını sürdürüyordu. Sürüden dışlanırsa, hayatta kalamazdı. Şuan da "sanat" dediğimiz ürünler, insanın inançlarına dair fikir veriyor bize. Paleolitik Çağ'daki sanat ürünleri taş, ağaç, kemik maddelerinden yapılan bıçak, el baltaları, silah, figüratif taş yontuları ve mağara resimleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Mağara resimleri ekseriyetle amacı, ruhların bu resimlere hapsedildiği, avın bereketli ve kolay olarak ele geçeceği düşüncesi ile yapıldığı şeklinde olmaktadır. Belki ayinlerini de temsil ediyor olabilir. Diğer bir başka eser Willendorf Venüsü adı verilen 11 cm'lik heykel, taştan oyularak üretilmiştir. Kadın figürü, bereketi ve doğumu temsil eder. Görüyoruz ki bu dönemin insanı hayatta kalmak, çoğalmak ve varlıklarını devam ettirme güdüsünü eserlerinde yansıtmış. Insanın bu temel güdüleri, ilkel döneme kadar uzanıyor. Zorlu yaşam koşullarında dahi, inanç güdüsü kendini gösteriyor. Mağaralara çizdikleri resimlerle güvenlik alanını oluşturmaya çalışıyor insan. Şunu da hatırlamak gerekiyor dışarı yansımış her türlü ürün(resim, edebiyat,müzik vs.) içsel dünyanın dışa yansıyış şeklidir. Bu sebeple insanın en katıksız hâlini de aslında bu dönemde görüyoruz. Çünkü zihin boş, bir şeyleri tanımlama çabası içinde. Neolitik Çağ'da (Yeni Taş Çağı, Cilalı Taş Çağı) (M.Ö. 8000-5500) bilim ve teknik yönünden insanlar gelişmişlerdir. İlk köyler, yerleşim merkezleri kurulmuştur. Mağaralardaki resimlerin yerini artık kerpiç evlerdeki duvar resimleri almıştır. Hayvanlar evcilleşmiş, tüketicilikten üreticiliğe geçilmiş ve ticarete başlanmıştır. Gündelik yaşamda, refah düzeyinin artışıyla beraber bırakılan eserler de değişmiştir. Ekseriyetle su kenarlarında yerleşimler artmıştır. İlk olarak Ön Asya, Uzak Doğu ve Orta Doğu bölgelerinde; Neolitik Dönem görülmeye başlanmıştır. Besin yeme alışkanlıkları farklı bir boyuta geçmiş, çanak-çömlekler üretilmiştir. Yerleşik hayatın gelişimiyle beraber, sosyal hayatta da belli normlar üretilmeye başlanıldığı dönemdir. Mimari örnekler, bu dönemin güzel bir örneği. Kerpiç, saz ve kamışlardan klübeler ilk mimari ürünlerden sayılabilir. Klübelerin yanı sıra Megalitik yapılar oluşturulmuştur, bu kültüre de Megalitik kültür adı verilmektedir. (Mega=Büyük, Lithos=Taş) Neolitik Çağı'nın en güzel örneğini Göbeklitepe'de görebiliriz. Bu yapıların, mezar oldukları yahut yıldızlar ile ilgili yapıldığı düşünülmektedir. Ayakta duran taşlar Menhir, bir doğru üzerinde dizilir veya daire şeklinde sıralanırsa Cromlech (Kromlek) ismini alırlar.
NEOLİTİK ÇAĞ SANAT ESERLERİ:
KROMLEK
MENHİR
GÖBEKLİTEPE
PALEOLİTİK ÇAĞ SANAT ESERLERİ
Kaynaklar: İnsan ve Kültür-Bozkurt Güvenç
Yorumlar
Yorum Gönder